Share
Wil jij dat je leerlingen niet alleen de stof begrijpen, maar dat ze die ook echt onthouden? Natuurlijk wil je dat. Om dat te kunnen doen is het goed om een beetje te begrijpen hoe het geheugen werkt. En hoe je nuttige geheugentechnieken kunt inzetten. Deze methoden kunnen het verschil maken tussen oppervlakkig leren en diepgaand begrip. Het doel is om je leerlingen te helpen informatie beter te verwerken en vast te houden. In dit artikel lees je hoe je met simpele maar effectieve technieken het leren voor je leerlingen een stuk makkelijker kunt maken.
Wat zijn geheugentechnieken?
Geheugentechnieken zijn methoden die helpen om informatie beter op te slaan en op te roepen. Ze zijn ontworpen om het leren efficiënter en effectiever te maken. Iedereen kent er wel een paar, bewust of onbewust. Denk aan ezelsbruggetjes, mindmaps of visuele associaties.
Een ezelsbruggetje is bijvoorbeeld deze om de volgorde van planeten te onthouden. 'Maak Van Acht Meter Japanse Stof Uw Nieuwe Pyjama' staat voor de acht planeten op een rij: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus en (dwergplaneet) Pluto. Die gaan je leerlingen niet snel meer vergeten!
Dergelijke technieken maken gebruik van de manier waarop ons brein werkt, waardoor leerlingen meer onthouden en die kennis gemakkelijker kunnen toepassen. Door deze technieken in te zetten, krijgen leerlingen handvatten om beter zelfstandig te leren en hun geheugen meer te trainen.
Het belang van informatieverwerking bij het leren
Informatieverwerking is cruciaal voor effectief leren. Wanneer leerlingen informatie op een actieve manier verwerken, blijven ze dit beter onthouden. Dit houdt in dat ze actief bezig zijn met de stof, in plaats van deze passief te consumeren. Geheugentechnieken stimuleren deze actieve verwerking, met dieper begrip en een betere kennisopbouw als resultaat. Deze technieken kun je inzetten om je leerlingen te helpen de leerstof beter te onthouden en bovendien bereid je ze voor op een leven lang leren.
Door de juiste strategieën te combineren, vergroot je de kans dat leerlingen de informatie daadwerkelijk verankeren in hun geheugen. In de volgende alinea’s duiken we dieper in hoe ons geheugen werkt en hoe je geheugentechnieken kunt toepassen in de klas.
De werking van het geheugen
Ons geheugen is als een complexe opslagplaats die werkt in verschillende lagen. Wanneer leerlingen nieuwe informatie krijgen, wordt deze eerst verwerkt in het werkgeheugen, dat beperkt is in capaciteit. Om informatie door te sturen naar het langetermijngeheugen, waar deze langdurig bewaard blijft, zijn herhaling en het maken van verbanden cruciaal.
Hoe ons geheugen informatie opslaat
Ons brein slaat informatie beter op wanneer het actief betrokken is. Dit betekent dat de leerling de informatie op verschillende manieren moet verwerken: door te herhalen, samen te vatten of op een visuele manier te organiseren. Informatie die als betekenisvol wordt ervaren, blijft sneller hangen. Denk bijvoorbeeld aan het koppelen van nieuwe kennis aan bestaande kennis, zodat er meer verbindingen worden gemaakt in het brein.
Stel dat je een aardrijkskundeles geeft over riviersystemen. Laat de leerlingen eerst de belangrijkste rivieren in de wereld opzoeken en de kenmerken ervan noteren. Daarna kunnen ze deze informatie samenvatten in een kort verhaal of visueel in een mindmap verwerken, waarbij ze elke rivier koppelen aan geografische kenmerken die ze al kennen, zoals nabijgelegen steden of klimaten. Zo koppelen ze nieuwe kennis aan bestaande kennis.
De rol van herhaling en verbinding
Herhaling is één van de meest effectieve manieren om informatie te consolideren. Door de stof steeds opnieuw te herhalen, bijvoorbeeld via verschillende methoden zoals toetsvragen of quizzen, wordt de informatie telkens weer opgeroepen uit het geheugen. Dit proces, ook wel ‘spaced repetition’ genoemd, zorgt ervoor dat leerlingen de stof op lange termijn beter onthouden.
Het is dus belangrijk om de lesstof met tussenpozen te herhalen. Vraag leerlingen om na een paar dagen of weken terug te komen op wat jullie eerder hebben behandeld.
Verbindingen spelen ook een grote rol: als informatie op meerdere manieren in het brein wordt opgeslagen, zoals door een combinatie van visuele, auditieve en bewegingsprikkels, neemt de kans op succesvoller leren toe. Door bijvoorbeeld beeld en tekst te combineren, zoals bij een kaart van de planeten terwijl leerlingen een ezelsbruggetje gebruiken, versterken ze hun geheugen en begripsniveau.
Zo werkt ook het leren van de tafels beter als de leerlingen er een liedje over zingen en daarbij ritmisch op tafel tikken. Dan wordt de informatie op verschillende manieren aangeboden: visueel (de kaart), auditief (het liedje) en via beweging (het tikken). Dit versterkt het geheugen doordat de leerlingen de informatie via meerdere zintuigen binnenkrijgen.
Voorbeelden van geheugentechnieken voor leerlingen
Er ontzettend veel geheugentechnieken en wat voor elke leerling het beste werkt is natuurlijk persoonlijk. Hieronder noemen we een aantal veelvoorkomende voorbeelden.
Mnemonics en ezelsbruggetjes
Mnemonics is een moeilijk woord voor een ezelsbruggetje. Het is een relatief eenvoudige manier om leerlingen te helpen informatie makkelijker te onthouden. Denk bijvoorbeeld aan het hierboven al genoemde ezelsbruggetje om de planeten te onthouden. Of neem het bekende ‘T Kofschip voor grammatica of de TVtas om de waddeneilanden te onthouden. In de klas is het een leuke oefening om leerlingen zelf ezelsbruggetjes te laten bedenken voor lastige begrippen.
Mindmapping en visuele technieken
Mindmaps zijn ideaal voor leerlingen die visueel ingesteld zijn. Ze kunnen belangrijke concepten schematisch weergeven met woorden en beelden. Bijvoorbeeld, tijdens een les over klimaatverandering kunnen leerlingen een mindmap maken waarin ze oorzaken, gevolgen en oplossingen visueel verbinden. Zo maken ze de informatie overzichtelijk en samenhangend en onthouden ze het beter.
Chunking: informatie in hapklare brokken
Bij chunking deel je grote hoeveelheden informatie op in kleinere, logische blokken. Dit is vooral nuttig bij het leren van rijtjes of lange stukken tekst. Denk aan het leren van een telefoonnummer: je onthoudt het makkelijker als je het in groepen van drie of vier cijfers verdeelt.
In de klas kun je chunking toepassen door de leerstof in behapbare delen op te splitsen, bijvoorbeeld bij het leren van data van belangrijke gebeurtenissen. Maak een lange tijdlijn van de Tweede Wereldoorlog en splits deze op in kleinere periodes, zoals de opkomst van nazi-Duitsland, de bezetting van Europa en de bevrijding. Elke periode behandel je als een apart blok.
Het toepassen van geheugentechnieken in de klas
Om actief in de klas aan de slag te gaan met geheugentechnieken, kun je deze tips gebruiken.
Actieve lesmethoden
Implementeer actieve lesmethoden in je dagelijkse onderwijs. Door leerlingen zelf actief aan de slag te laten gaan met de leerstof, blijft deze beter hangen. Dit kan bijvoorbeeld met rollenspellen, groepsdiscussies of interactieve oefeningen waarbij de leerstof op verschillende manieren wordt herhaald en verwerkt.
Praktijkvoorbeeld: actieve herhaling
Stel je geeft een les over het zonnestelsel. Laat leerlingen een quiz organiseren voor de klas, waarin ze elkaar vragen stellen over de planeten. Ze moeten niet alleen de antwoorden geven, maar ook uitleggen waarom dat het juiste antwoord is. Zo verwerken ze de stof actief. Dit zorgt voor sterkere verbindingen in het geheugen.
Samenwerkingsopdrachten en peer learning
Samenwerken is een van de krachtigste manieren om geheugentechnieken te versterken. Wanneer leerlingen samen met klasgenoten werken, leren ze door middel van uitleg en discussie, waardoor hun begrip en geheugen worden verbeterd. Een methode zoals “peer teaching,” waarbij leerlingen elkaar iets leren, zorgt ervoor dat ze de leerstof op een andere manier verwerken en langer onthouden.
Praktijkvoorbeeld: peer learning
Bij ieder vak kun je leerlingen laten samenwerken in duo’s waarbij de ene leerling de lesstof uitlegt aan de ander. Vervolgens wisselen ze van rol. Door elkaar te onderwijzen, worden ze gedwongen de stof zelf goed te begrijpen, en kunnen ze vragen stellen of beantwoorden.
Laat je leerlingen de tools ontwikkelen om hun geheugen effectief te gebruiken
Als docent heb je de mogelijkheid en de middelen om je leerlingen te helpen beter te leren leren. Zorg dat je je hiervan bewust bent. Je wil je leerlingen niet alleen de lesstof aanleren, je wil juist dat ze de tools ontwikkelen om hun geheugen effectief te gebruiken. Door geheugentechnieken aan te leren en hier actief mee in de klas aan de slag te gaan, zet je jouw leerlingen op het pad naar een leven lang leren.
Maak jij al gebruik van geheugentechnieken in de klas? Dan lezen we dat graag in een reactie!
Leren leren
In onze nieuwe training 'Leren Leren' duiken we dieper in hoe je leerlingen kunt helpen om zelfsturend en effectief te leren. Wil je meer weten of je team laten trainen? Neem gerust contact op voor meer informatie!